Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından ilkokullarda 3. sınıftan itibaren okutulan fen bilimleri dersi öğretim programında esaslı değişiklikler yapıldı.
Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde, yeni tasarlanan fen bilimlerine yönelik derslerde, öğrencilerin karşılaştığı sorunları fark edebilmesi, kararlar vermesi ve hayata yönelik faaliyetlerini bu kararlar bağlamında düzenlemesine yönelik tecrübe kazanmalarını desteklemek üzere oluşturuldu.
Bu tecrübeleri kazandırmak için fen öğretimi sürecinde öğrencilerin günlük hayattaki olayları ve olguları fen kavramlarıyla anlamlandırırken bilimsel hünerleri uygun ve tesirli bir formda kullanmaları hedeflendi.
BİLİMSEL MÜŞAHEDE, HİPOTEZ OLUŞTURMA, DENEY YAPMA, ALAN MAHARETLERİ ARASINDA
Öğrencilerden bilimsel araştırma süreçlerini yürütebilme ve değerlendirebilme, elde edilen delilleri tahlil edebilme, yorumlayabilme ve sonuçları farklı gösterim biçimleri ile temsil edebilme maharetine sahip olmaları için yeni müfredatta 13 farklı fen bilimleri alan mahareti tanımlandı.
Fen bilimleri alan hünerleri, bilimsel müşahede, sınıflandırma, bilimsel gözleme dayalı varsayım, bilimsel bilgiye dayalı kestirim, operasyonel tanımlama, hipotez oluşturma, deney yapma, bilimsel çıkarım yapma, bilimsel model oluşturma, tümevarıma dayalı akıl yürütme, tümdengelime dayalı akıl yürütme, delil kullanma ve bilimsel sorgulama olarak sıralandı.
Bu alan hünerlerinin tamamı birbiriyle ilişkilendirildi; birtakım maharetler ise birden fazla beceriyi kapsayacak biçimde yapılandırıldı.
Becerilerle bütünleştirilmiş güçlü içerikler sunularak fen bilimleri ile ilgili meslek şuuru geliştirilmesi de hedeflendi. Öğretme-öğrenme uygulamalarında kıymetler, başka marifetler ve programlar ortası ilgilerle bütünleştirilerek açık bir halde yer aldı.
DİSİPLİNLER ORTASI İLİŞKİLER
Bilim, teknoloji, mühendislik ve tasarım temelli olarak marifetleri birbirleriyle bütünleştiren öğrenme çıktılarına yer verildi.
Öğrenme yaşantılarında; alan maharetleri, kavramsal marifetler, sosyal-duygusal hünerler, okuryazarlık hünerleri ve pahalar eğitimini bütünleştiren nitelikli fen öğretimi anlayışı benimsendi.
Bu süreçte öğrencilerin kendilerini ve etraflarındaki dünyayı keşfedip anlamlandırmaları ve kendilerinin de etrafın modülü olduğunun farkında olmalarını sağlamak için disiplinler ortası ve disiplinler üstü fen öğretimi planlandı.
VERİYE DAYALI KARAR VERME
Öğrencilerin bilimin gelişiminde dijital dönüşümün farkında olmaları, değişen teknolojiye ahenk sağlamaları ve teknolojiyi etraf şuuru ile faal kullanmaları hedeflendi; yaşadıkları etrafa ve karşılaştıkları olaylara ve durumlara bilimsel bakış açısını merkeze alarak dataya dayalı karar vermeleri amaçlandı.
Çevreyle ilgili sorunları manaya, etraf dostu tahliller geliştirme ve gelecek kuşaklara daha yaşanabilir bir dünya bırakma şuuru kazandırmalarını sağlamak emeliyle fen bilimleri öğretim programına, milletlerarası programlarla ahenk gözetilerek “çevre” ile ilgili hususlar eklendi.
Müfredatla global meselelere karşı daha şuurlu ve tesirli tahliller üretebilen, bilimsel gelişmelere süratli ahenk sağlayabilen bireyler yetiştirilmesi amaçlandı.
Programda, tekrarlardan uzak kalarak içerikte sadeleştirmeye gidildi. Öğrencilere bütünleşik maharetlerin kazandırılması hedeflendi. Ölçme kıymetlendirme uygulamalarında süreç temelli yollara yük verildi.
TÜRK-İSLAM BİLİM BEŞERLERİNE VURGU
Yeni müfredatta bilimin tabiatını manaya, bilim ve bilim insanlarının temel özelliklerini kavrama ve bilgi kaynaklarının güvenilirliğini sorgulamaya yönelik bahislere yer verildi.
Bilimsel bilgiyi kozmik ahlak, ulusal ve kültürel bedellerle bütünleştirmek hedefiyle, programda Türk İslam bilim beşerlerine da her kademede yer verildi. Böylelikle öğrencilerin ulusal kimlik şuuru ve kültürel bedellerine bağlılıklarının güçlendirilmesi amaçlandı.
Öğrencilerin böylelikle bilim tarihinden örneklerle bilimin “kültürlerin ortak çabası” sonucu üretildiğini fark etmesi ve Türk-İslam bilim insanlarının bilim dünyasına katkılarını keşfetmesine yönelik hünerler tasarlandı.
Dolayısıyla bilimsel bilgiyi kozmik ahlak, ulusal ve kültürel bedellerle bütünleştiren bilim eğitimi anlayışı odağa alındı.
Müfredata, “bilimsel keşif yolculuğu” ve “sürdürülebilir kentler ve topluluklar” ve “toprağı tanıyorum, tarımı keşfediyorum” üniteleri eklendi.
GÜNCEL TEKNOLOJİK VE BİLİMSEL GELİŞMELER KİMYA MÜFREDATINDA
Liselerde okutulacak Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kimya dersi öğretim programında, mevcut öğretim programındaki sarmal yaklaşımdan kaynaklanan tekrar eden içerikler sadeleştirildi.
Öğrencilerin maharet gelişimine imkan tanımak emeliyle içerikteki birtakım ayrıntılar üniversite eğitimine bırakıldı. Tüm sınıf düzeylerinde maharetlerde çeşitlilik sağlandı. Sınıf seviyesine uygun olarak marifetlerde etaplı olarak üst seviyeye geçişler gerçekleştirildi.Yatayda ve dikeyde programlar ortası ve marifetler ortası ilişkilendirmeler kuruldu.
Kimya dersi öğretim programı, marifet temelli bir program olarak tasarlandı. Programda fen alanına has hünerler ve kavramsal marifetlerin toplumsal duygusal öğrenme marifetleri, pahalar, eğilimler ve okuryazarlık hünerleri ile desteklendiği bütüncül bir yaklaşım benimsendi.
Tematik yaklaşımla yapılandırılan kimya dersi öğretim programı, “etkileşim, çeşitlilik ve sürdürülebilirlik” olmak üzere 3 temadan oluşturuldu.
Programda sürdürülebilir kalkınmanın amaçları ve yeşil kimya unsurları temel alındı. Öğrenme yaşantılarında atıkların kıymetlendirilmesine, kimyasal yerine günlük hayattan alternatiflerin tercih edilmesine, toksik olmayan gereçlerin kullanımına ve mikro ölçekli deneylerin tasarlanmasına ihtimam gösterildi.
Tüm içerikte kimyanın makro, alt mikro ve sembolik gösterimlerinin birlikteliği sağlandı. Nanoteknoloji aktiflikleri ve yapay zeka uygulamalarına sıklıkla yer verildi.
Kimya müfredatına, “metalik nanoparçacıklar”, “metal, alaşım ve metalik nanoparçacıkların çevresel tesirleri, yeşil kimyanın atık tedbire ilkesi”, “makro ve mikro ölçekli deneyler, atmosferdeki yansımalar ve global sorunlar”, “maddelerin güç kaynağı olma potansiyeli”, “asidik ve bazik eserlerin seçiminde dikkat edilmesi gerekenler”, fermantasyon usulü ile yeşil hidrojen eldesi ve hidrojen gazı ölçüsüne tesir eden faktörler, nanoteknolojik eserlerin potansiyel yararları, mikroplastik ve nanoplastiklerin tesirleri, karbon temelli güç kaynakları, boyaya hassas güneş pili, biyobozunur polimer üzere bahisler eklendi.
FİZİK MÜFREDATINDA YENİLİK
Lise kademelerindeki fizik müfredatında, ulusal çıkarlar ve memleketler arası işbirlikleriyle bilimde ilerlemeye ait hususlar yer aldı.
Fizik derslerinde ise Türkiye ve dünyada bilim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren kurum yahut kuruluşlardan biri seçilerek burada bulunan fizik bilimi ile alakalı araştırma ve meslekler hakkında çeşitli metinler okunabilecek. Bu metinler üzerinden, CERN, NASA, ESA, TUA, TÜBİTAK, ASELSAN, TENMAK ve MTA üzere kurum yahut kuruluşlardaki fizik bilimi üzerine araştırmalar yapılacak. Bu etkinliklerle öğrenciler, fizik biliminin ulusal ve memleketler arası seviyede nasıl bir tesir yarattığını ve ülkemizin bilimsel kalkınmasına nasıl katkı sağladığını derinlemesine anlayacaklar.
Türkiye’nin ulusal çıkarları doğrultusunda geliştirilen deniz araçlarına, bilhassa gemi ve denizaltılara özel vurgu yapılarak, bu araçların tasarım ve üretim süreçlerinde uygulanan fizikî prensipler ve teknolojik yenilikler derinlemesine incelenecek. Öğrenciler, bu araçların nasıl geliştirildiğini ve Türkiye’nin savunma sanayi ile kontaklı teknolojik ilerlemeleri kavrayacaklar.
Ayrıca, CERN ve gibisi araştırma merkezlerinde yürütülen deneylerle, kainatı oluşturan temel parçacıkların keşfi üzere bahisler ele alınacak. Bu deneylerin yer altında yapılma nedenleri, parçacık hızlandırıcılarının aktifliğini artıran çevresel ve teknik etmenler üzerinde durulacak. Bu süreçte, öğrencilere parçacık fiziği ve kozmoloji alanındaki temel kavramlar anlatılacak ve Türkiye’nin bu alandaki katkıları tartışılacak.
Öğrenciler, STEM yaklaşımına uygun araştırmalar yapacak, elektrikli araçlar ile Türkiye’nin de bu alandaki teşebbüsleri ele alınacak.
Öğrencilere, ayrıyeten nükleer gücün elde edilme metodu, Türkiye ve öteki ülkelerdeki kullanımının yaygınlığı, iktisada katkısı, avantajları ve dezavantajları ile ilgili performans misyonu verilecek.
Böylece fizik müfredatı, öğrencilere hem teorik bilgileri sağlarken hem de ulusal projeler ve memleketler arası işbirlikleri aracılığıyla bilimin pratik uygulamalarını göstererek motivasyonlarını ve bilimsel niyet yeteneklerini artırmayı hedeflemektedir.
Fizik dersi taslak programında ele alınan mevcut ve gelecek ile ilgili bilimsel ve teknolojik gelişmeler de müfredata girdi.
Bu kapsamdaki bahisler ortasında, Türkiye’nin ulusal çıkarları doğrultusunda geliştirdiği gemi, denizaltı üzere deniz araçları, geleceğin güç sistemleri, insansız hava araçları, elektrikli araçlar, sismograf ile izolatör model imali, zelzeleye yönelik model üretimi, nükleer santrallerin ülkede kullanımı, astronotların uzay boşluğundaki hareketleri, astronot kıyafeti tasarımı, uçan cisim tasarımı bulunuyor.
BİYOLOJİ MÜFREDATI
Lise kademelerindeki biyoloji derslerinde, daha evvelki programlarda birbiriyle ilişkilendirilmeyen, farklı sınıf seviyelerine dağıtılan ve tekrar eden mevzular bilimsel bütünlük gözetilerek temalar altında bütüncül modele uygun olarak birleştirildi.
Daha evvel farklı sınıf seviyelerinde ve kesimli olarak verilen “ekosistemlerin bileşenleri ve ekolojik sürdürülebilirlik” üzere ekoloji alanına ilişkin hususlar tek bir tema altında toplandı ve husus bütünlüğü sağlandı.
Temaların günlük hayatla, biyoloji tarihiyle ve biyoloji alanındaki yeni araştırma ve gelişmelerle ilişkilendirilmesine itina gösterildi.
Disiplinler ortası bütünlüğün oluşturulmasında coğrafya, fizik ve kimya derslerinin ortak mevzu ve/veya temalarıyla ilişkilendirmeler yapıldı, biyoloji disiplininin sıhhat, güç ve besin alanlarındaki kullanımları ile bağları vurgulandı.
Türkiye’deki biyoçeşitliliği oluşturan ögelere ve Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı kullanımına yer verildi, biyoçeşitliliğin korunmasının toplumsal bir misyon olduğu vurgulandı.
Türkiye Yüzyılı vizyonunun referans projeleri ortasında yer alan “Özel Etraf Müdafaa Bölgesi İlanı ile Ekosistem Muhafaza Projeleri” kapsamında “Özel Etraf Muhafaza Bölgesi” ilan edilen bölgelere, doğal kaynakların ve biyoçeşitliliğin korunması için alınan tedbirlere dikkat çekildi.
Türkiye Yüzyılı vizyonunun gerçekleşmesine katkı sağlayacak referans projeler ortasında yer alan “Sıfır Atık Projesi” biyoloji dersi bahisleri ortasına taşındı.
Geleneksel biyoteknoloji, çağdaş biyoteknoloji, biyoteknolojinin tıp, tarım, sanayi, etraf ve isimli tıp alanlarındaki uygulamaları ve etik mevzuları biyoloji müfredatı içeriğinde yerini aldı.
Programın farklılaştırma kısmında biyoteknolojinin farklı uygulama alanlarına yönelik STEM tabanlı tasarım ve inovasyon projelerine yer verildi. Biyolojik bilgilerin toplanması, depolanması, tahlili ve yorumlanmasında kullanılan biyoinformatik disiplini yeni programın biyoloji mevzuları ortasında yerini aldı.
