Milli Eğitim Bakanlığınca (MEB) kamuoyunun görüşüne açılan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli müfredat taslağında, “bilgi aktarımı” odaklı öğretimden “tarihsel düşünme becerilerini” merkeze alan tarih öğretimine geçildi.
Ortaöğretim 9, 10, 11. sınıf tarih ile ortaöğretim 12. sınıf TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersleri program taslaklarını ve eğitim uzmanlarının görüşleri derlendi.
Bu kapsamda, liselerde haftada 2 ders saati olarak okutulan tarih dersi programında, insanı ve onun faaliyetlerini geçmiş-bugün-gelecek bağlamında anlamlandırabilmek için gerekli bilgi, maharet ve bedellerle donanmış “tarih okuryazarı” bireyler yetiştirmek amaçlandı.
Bunların yanı sıra tarih dersi aracılığıyla öğrencilerin, Türk milletinin insanlığa katkılarına dair deliller göstermeleri, Türk tarihini ve kültürünü oluşturan temel öge ve süreçleri açıklamaları, ulusal kimliğin oluşum sürecini çözümlemeleri, medeniyetin dayandığı ulusal ve manevi pahaları davranışlarına yansıtmaları ve insanlığın ortak mirasının korunmasında ve yaşatılmasında hassaslık göstermeleri hedeflendi.
Lise 12. sınıflardaki TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının temel gayesi, Türk milletinin yakın tarihte gösterdiği ulusal birlik, beraberlik ve dayanışmayı kavrayarak Türk inkılabının ruhunu ve emellerini geliştirecek bilgi, marifet ve kıymetlere sahip bireyler yetiştirmek olarak yer aldı.
Ders aracılığıyla öğrencilerin, Atatürk’ün kişilik özelliklerini ve yeteneklerini örnek almaları, Atatürk’ün ve Türk milletinin insanlığa katkılarına dair ispatlar göstermeleri, Ulusal Uğraş’ın ve Türk inkılabının manasını ve değerini yorumlamaları, Türk çağdaşlaşması ile Atatürk prensip ve inkılapları ortasındaki ilgiyi çözümlemeleri, Türkiye’nin jeopolitik ehemmiyetini bölgesel ve global tesirleri açısından değerlendirmeleri hedeflendi.
“Tarihsel tahlil ve yorum” maharetleri de geliştirilecek
Tarih dersi ile TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının geliştirilme sürecinde, esaslı bir anlayış değişikliğine gidildi.
Bu doğrultuda, programlarda bireyin hem kendi ömrüyle hem de içinde yaşadığı toplumla bağını dikkate alan bir yapı oluşturuldu.
Beceri temelli tarih öğretimi kapsamında vakti algılama ve kronolojik düşünme, delile dayalı sorgulama ve araştırma, tarihî empati, değişim ve sürekliliği algılama ile tarihî tahlil ve yoruma yer verildi.
“Sosyal tarih” yeni müfredatta
Beceri temelli öğretimin tesirli bir formda gerçekleştirilebilmesi ismine öğretim programlarında sadeleştirmeye gidildi. Siyasi ve askeri tarih mevzularının yanı sıra “insanı” öne çıkaran toplumsal tarih hususları da içeriğe dahil edildi.
Böylece öğrencilerin tarihin insan faktörünü ve toplumsal tarih çalışmalarının değerini kavramaları, tarihte meydana gelen kültür ve medeniyete ait mevzuların yanı sıra afet, salgın ve göç üzere toplumsal hayata dair bahisleri öğrenmeleri, bugünün dünyasının köklerinin geçmişte olduğunu öğrenirken öteki yandan tarihi olayların geleceği inşa ettiğinin farkına vararak geçmiş, günümüz ve gelecek ortasında köprü kurmaları hedeflendi.
“Dijital tarih” yaklaşımı geldi
Tarih dersi ile TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programlarının geliştirilme sürecinde dikkate alınan ögelerden biri aktüel teknolojik ve bilimsel gelişmeler oldu.
Programlarda “dijital tarih” yaklaşımına yer verildi, yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan yeni tarihi bilgi ve bulgular da içeriğe yansıtıldı.
Öte yandan, öğretme-öğrenme uygulamalarında çevrim içi ortamların kullanımına da değer verildi. Öğretme-öğrenme ile ölçme ve kıymetlendirme etkinliklerinin kurgulanmasında tarih eğitimine yönelik şimdiki araştırmaların ortaya koyduğu birikim dikkate alındı.
Buna ek olarak, örnek olay ve metinler üzerinden bahislerle kıymetler ilişkilendirildi, bilhassa Türk-İslam medeniyetinin temel referansları olan ulusal ve manevi bedellerin uygulamalı olarak verilmesi de yer aldı.
“Tematik yaklaşım” ve “eş vakitli bakış açısı”
Tarih ve TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük derslerinin öğretim programları toplumsal bilimlerin bakış açısı ve disiplinler ortası bir anlayış ile hazırlandı. Programın içeriği oluşturulurken coğrafya, iktisat, ideoloji, hukuk, siyaset bilimi ve sosyoloji üzere disiplinlerden yararlanıldı. Öte yandan, programlarda tarih hususları belirlenirken tematik yaklaşım benimsendi, tema içeriklerinin oluşturulmasında ise kronoloji temel alındı. Ayrıyeten öğrenme amaçlarının öğretme-öğrenme uygulamaları kısmı yapılandırılırken uygun olan içerikler eş vakitli bir bakış açısıyla ele alındı. Tarihin dönemsel gelişimi temel alınarak kıymetli kırılma noktaları belirlendi ve içerik buna nazaran yapılandırıldı.
Tarih dersi öğretim programının içerik çerçevesi oluşturulurken ortaöğretimdeki tarih dersine altyapı oluşturulması ve öğrencilerin hazır bulunuşluk seviyelerinin (temel eğitimde kazandığı bilgi, marifet ve değerler) tespit edilebilmesi için hayat bilgisi dersi öğretim programı, sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 8. sınıf TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının içerikleri dikkate alındı.
Lise TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı geliştirilirken ise 8. sınıfta okutulan birebir dersin öğretim programı temel alındı.
Bütüncül anlayış doğrultusunda ortaöğretim programı öğrenme gayeleri ve içerik çerçevesi oluşturulurken ön öğrenmelere dikkat edildi.
Konu içeriği yakın tarihe kadar getirilerek şimdiki ömürle ilişkilendirildi. Öte yandan, programda Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı ile Türk inkılabı ve Atatürkçülük bahisleri yine yapılandırıldı.
Buna nazaran, programda öğrencilerin rol modeli almaları için Atatürk’ün kişilik özellikleri üzerinde duruldu. Ulusal Gayret’in başlangıcından Atatürk’ün vefatına kadar geçen süreçte meydana gelen olaylar bütüncül bir bakış açısıyla sunuldu, Türk İnkılabı ve Atatürkçülük hususları Türk çağdaşlaşması kapsamında değişim ve sürekliliği temel alan bir anlayışla verildi.
“Tarihçilerin çalışma yöntemleri” yeni müfredatta
Programlarda tarihi bilginin üretim sürecinde kullanılan “konu yahut sorun belirleme, kaynaklardan bilgi toplama, kaynağı inceleme, kaynağı sorgulama, kaynağı yorumlama, delile dayalı eser oluşturma” etapları ve bunlara yönelik etkinlikler yer aldı.
Böylelikle öğrencilerin örnek araştırmalar üzerinden tarihçilerin çalışma sistemlerini algılamalarına ve tarihçilik marifetlerini kazanmalarına çalışıldı.
“Terim ve kavramların aslına uygun bir biçimde kullanımı”
Programlarda anakronik ve bilimsel kusur barındıran terim ve kavramların kullanımından vazgeçildi. Bu bağlamda Orta Asya yerine Türkistan, Tehcir Kanunu yerine Sevk ve İskan Kanunu üzere terim ve kavramlara programlarda yer verildi.
Bununla birlikte Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması birlikte işlendi, şimdiki hususlar çerçevesinde Türkiye’nin deniz jeopolitiği ve Mavi Vatan ile Türkiye’nin kültürel diplomasi faaliyetleri de ele alındı.
“Kültür ve medeniyet odaklı konular” tarih müfredatında
Yayınlanan taslak tarih programında, öğrencilerin Türk milletinin insanlığa katkılarından yola çıkarak ulusal ve manevi pahaları davranışlarına yansıtmalarına, insanlığın ortak mirasının korunmasında ve yaşatılmasında hassaslık göstermelerine odaklanıldı.
Örneğin, Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinin bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarındaki gelişmeleri, Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine tesiri, Osmanlı Devleti’nin ilim ve irfan geleneğinin oluşmasında kent, kurum ve şahsiyetlerin tesirleri ve Osmanlı Devleti’nin insanlık tarihine katkıları üzere başlıklar yer aldı. Böylelikle öğrencilerin, Türklerin en eski vakitlerden itibaren dünya medeniyetindeki yerini ve değerini daha somut ve anlaşılır bir formda öğrenmeleri hedeflendi.
Tarih dersi öğretim programı her sınıf seviyesinde üçer üniteden oluşturuldu. Bu bağlamda 9. sınıf seviyesinde “geçmişin inşa sürecinde tarih” ile “Eski Çağ ve Orta Çağ” medeniyetleriyle kontaklı bahislere odaklanıldı.
10. sınıf seviyesinde, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeye başlaması” ile “Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ve cihan devleti haline gelmesi”ne ait bahislere yer verildi. 11. sınıf seviyesinde ise “1683-1789 yılları ortasında değişen dünya istikrarları karşısında Osmanlı”, “1789-1908 yılları ortasında dönüşüm sürecindeki Osmanlı” ile “1908-1918 yılları ortasında savaşlar sarmalında Osmanlı” mevzuları ele alındı.
Lise 9. sınıf seviyesinde daha çok metodoloji ve genel tarih hususları işlenirken, 10 ve 11. sınıflarda Selçuklular ve Osmanlı tarihi bahisleri üzerinden bir kurgulama yapıldı.
Önceki programdan farklı olarak 11. sınıf içeriğine, Birinci Dünya Savaşı öncesinden Ulusal Çaba’ya kadar olan süreç de dahil edilerek Osmanlı tarihi hususları 10 ve 11. sınıfta verildi.
“Kıbrıs sorunu, Pontus ve Ermeni savlarının asılsızlığı ile Filistin meselesi” de yeni müfredatta
TC inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programına nazaran, öğrenciler, 2. Dünya Savaşı’nın neden ve sonuçlarını siyasi, toplumsal ve ekonomik bağlamda sınıflandırma yetisi edinecek, savaş sonrasında Soğuk Savaş Devri’nin başlaması, Birleşmiş Milletler ve IMF’nin kuruluşu, siyonist hareketler, Filistin problemi ve sömürgeciliğin biçim değiştirmesi konularını kendi cümleleriyle tabir edebilecek.
Yeni müfredatta, Soğuk Savaş Devri’nin başlaması, Birleşmiş Milletler ve IMF’nin kuruluşu, Filistin Sıkıntısı ve sömürgeciliğin biçim değiştirmesi hususlarına da yer verilecek, Kıbrıs sorunu, Pontus ve Ermeni tezlerinin asılsızlığı üzere hususlarla ilgili kitaplar okuma listesine dahil edilecek.
Öğrenciler, örnek metin ve olaylardan hareketle siyonist faaliyetleri ve Filistin problemini hakkaniyetli davranmanın ehemmiyeti bakımından kıymetlendirecek. Öğrencilerden 2. Dünya Savaşı’nın neden ve sonuçlarını değerlendirilebilmeleri hedefiyle verilen neden-sonuç formunu doldurmaları istenecek. Öğrenciler, Soğuk Savaş Devri’nin başlangıcından itibaren Türkiye’deki siyasi gelişmelerin gösterildiği infografiği inceleyebilecek.
Zenginleştirme etkinliklerinde öğrencilerin Kore Savaşı’nda Türkiye’nin katkısını bahis edinen bir sinema seyretmeleri, savaşın gelişimi ile ilgili araştırma yapmaları ve Türkiye’nin savaşa iştirakine ait tarihi akış şeması oluşturmaları sağlanabilecek.
Öğrencilerden Kıbrıs sıkıntısına ait yazılı ve görsel kaynakları inceleyerek Birleşmiş Milletler, Ada’daki Türklerin siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel açıdan uğradıkları haksızlıkları ortaya koyan bir rapor hazırlamaları istenebilecek.
“Kavram ve maharet kıymet öğretiminde farklı anlayışlar” yeni müfredatlarda
Programlarda, kavram öğretimi yapılırken öğretme-öğrenme uygulamalarında öğrenme amaçlarına ve öğrenci özelliklerine uygun olarak kavram haritası, kavram ağı, mana çözümleme tablosu, kavram bulmacası, kavram karikatürü ve kavramsal değişim metni üzere malzemelerin kullanılması istendi.
Becerilerin kazandırılması sürecinde öğrenci merkezli etkinlikler ve sunumların önemsendiği programlarda, alan marifetleri ve kavramsal hünerlerin yanı sıra sosyal-duygusal öğrenme marifetleri ve okuryazarlık hünerleri bütünleşik ve faal bir formda ele alındı. Öğretme-öğrenme uygulamalarında, bunların öğretmenler tarafından nasıl kullanılacağına yönelik örneklemelere gidildi.
Değer öğretimi kapsamında bahis içerikleriyle bedeller bütünleştirildi. Pahaların edinim sürecinde bedel telkini, bedel açıklama, kıymet tahlili, ahlaki ikilem, hareket öğrenme ve müşahede yoluyla öğrenme üzere yaklaşımlardan yararlanılması gerektiği belirtildi.
Okullarda “bilim şölenleri” ile “sosyalfest” aktiflikleri yapılacak
Programlarda, her sınıf seviyesinin son öğrenme çıktısı “kanıta dayalı sorgulama” ve “araştırma becerisi”nin tüm kademelerinin kullanıldığı bir yapıda düzenlendi.
Öğrencilerin, öğretmenleri rehberliğinde araştırma raporları hazırlamaları ve yıl sonu faaliyetlerine temel oluşturacak uygulamaların yapıldığı panel, seminer, bilim şöleni, proje fuarı, sosyalfest üzere etkinliklerle sunmaları istendi.
